‘ศิลปะร่วมสมัย’ สินค้าส่งออก ผลผลิตทางวัฒนธรรม ที่หน่วยงานภาครัฐไม่เคยให้ความจริงใจในการสนับสนุน
สภาวะการเมืองไทยในตลอดหลายปีที่ผ่านมาจนถึงปัจจุบัน ทำให้ยอดนักท่องเที่ยวจากต่างประเทศ ยอดการส่งออกสินค้าด้านศิลปะและยอดจำหน่ายผลิตภัณฑ์ด้านการออกแบบแทบทุกรายการลดลงอย่างรุนแรง ไม่ว่าจะเป็นในส่วนของศิลปินผู้สร้างสรรค์ผลงาน นักออกแบบ ตัวแทนผู้ค้างานศิลปะ แกลเลอรี ผู้ประกอบการธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับสินค้าและบริการด้านการออกแบบทุกสาขา เนื่องจากผู้บริโภคสินค้ากลุ่มนี้ส่วนใหญ่เป็นชาวต่างชาติ เมื่อสถานการณ์ทางการเมืองทำให้นักท่องเที่ยวลดลง ยอดขายก็ลดลงตามไปด้วย แกลเลอรีหลายแห่งที่เคยมีลูกค้าต่างชาติอุดหนุนเป็นล่ำเป็นสัน ปัจจุบันก็เงียบเหงา ประสบภาวะขาดทุน หลายแห่งถึงขั้นใกล้ปิดกิจการ ศิลปินและนักออกแบบที่เคยขายงานได้ ปัจจุบันก็มียอดขายลดลงจนแทบเลี้ยงตัวเองไม่ได้ ทั้งที่ความจริงแล้ว ในช่วงปี 2554 – 2558 น่าจะเป็นช่วงเวลาทองของการเตรียมพร้อมสำหรับศิลปิน นักออกแบบ และผู้ประกอบการ ที่จะเข้าสู่อาเซียน โดยเฉพาะในส่วนของศิลปินและนักออกแบบไทย ที่มีความรู้ความสามารถไม่แพ้ชาติใดในโลก แต่ยังติดปัญหาและอุปสรรคในด้านการสื่อสาร การใช้ภาษาสากล ขาดการประชาสัมพันธ์ให้เป็นที่รู้จักในระดับสากล และขาดพื้นที่ในการนำเสนอผลงานออกสู่สายตาชาวโลก
ตลอดระยะเวลากว่าสิบปีที่เว็บไซต์ ArtBangkok.com ได้ยืนหยัดทำหน้าที่เป็นสื่อกลางในการนำเสนอและประชาสัมพันธ์ผลงานของศิลปินและนักออกแบบไทย โดยไม่ได้จำกัดอยู่เพียงนักออกแบบหรือศิลปินที่มีชื่อเสียง เพื่อให้ศิลปินและนักออกแบบเหล่านั้นสามารถมีพื้นที่ในการสื่อสารความสามารถของตนเองให้โลกได้รู้ เปิดโอกาสให้ผู้บริโภค ผู้ซื้อ หรือผู้ลงทุนที่มีความสนใจจากทั่วโลกได้มีโอกาสติดต่อ และเข้าถึงผู้สร้างสรรค์ได้โดยตรง แต่ยังติดปัญหาสำคัญในเรื่องของภาษา เนื่องจากศิลปินและนักออกแบบไทยส่วนใหญ่ ยังไม่มีความพร้อมในการสื่อสารข้อมูลสำคัญของตนเอง ด้วยภาษาสากล ในขณะที่เว็บไซต์ ArtBangkok.com เอง ซึ่งดำเนินงานในรูปแบบที่ไม่ได้แสวงหาผลกำไร ก็ไม่มีบุคลากรและงบประมาณเพียงพอที่จะช่วยเหลือศิลปินและนักออกแบบในการจัดทำข้อมูลต่างๆเป็นภาษาอังกฤษ หรือภาษาต่างประเทศอื่นๆที่จำเป็นต่อการส่งเสริมด้านธุรกิจได้
ในปัจจุบัน เว็บไซต์ ArtBangkok.com ไม่เพียงเปิดพื้นที่ในการประชาสัมพันธ์ผลงานของนักออกแบบและศิลปินทุกสาขาโดยไม่คิดค่าใช้จ่าย แต่ยังส่งเสริมให้ศิลปินใช้พื้นที่ของเว็บไซต์ ArtBangkok.com ซึ่งเป็นที่รู้จักทั่วโลก ในการนำเสนอขายผลงานในระดับสากล โดยได้กระตุ้นเตือนให้ศิลปินและนักออกแบบพัฒนาเนื้อหาข้อมูลในการประชาสัมพันธ์ผลงานของตนเองให้มีความเป็นสากล ใช้ภาษาอังกฤษและอื่นๆ เพื่อให้พร้อมกับการค้าขายกับต่างประเทศโดยผ่านการประชาสัมพันธ์ของ ArtBangkok.com โดยทาง ArtBangkok.com เองก็ได้ช่วยเหลือศิลปินและนักออกแบบในการประชาสัมพันธ์ทั้งทางตรงและทางอ้อม ด้วยการสร้างเครือข่ายกับบุคลากรและหน่วยงานในแวดวงศิลปะและการออกแบบ รวมถึงสื่อมวลชนที่เกี่ยวข้องทั้งในและต่างประเทศ เพื่อทำให้ผู้บริโภค หรือผู้ที่สนใจจะซื้อหา หรือทำธุรกิจร่วมกับศิลปิน นักออกแบบหรือผู้ผลิตในประเทศไทยได้รู้ว่า ArtBangkok.com เป็นแหล่งที่สามารถติดต่อสื่อสารกับศิลปินและนักออกแบบไทยได้โดยตรง
อย่างไรก็ดี แม้ว่า ArtBangkok.com จะเป็นสื่อศิลปะที่ได้รับความยอมรับในระดับสากล แต่ก็เป็นเพียงหน่วยงานอิสระเล็กๆ จึงทำให้การส่งเสริมและช่วยเหลือในการประชาสัมพันธ์ข้อมูลข่าวสารของศิลปินและนักออกแบบไทยไปสู่สากลเป็นไปได้อย่างยากลำบาก ทั้งที่ผ่านมาก็เคยนำเสนอปัญหานี้ให้หน่วยงานที่รับผิดชอบโดยตรงคือ กระทรวงวัฒนธรรม ได้รับทราบปัญหาแล้ว และได้ให้ข้อเสนอแนะแก่ภาครัฐในการพัฒนาสื่อประชาสัมพันธ์สากลเพื่อโปรโมทศิลปินและนักออกแบบไทยไปสู่เวทีโลก โดยไม่จำเป็นว่าจะต้องทำผ่าน ArtBangkok.com เพราะสำหรับภาครัฐนั้นมีความพร้อมมากกว่า งานระดับนี้ใช้งบประมาณเพียงไม่มากก็สามารถทำได้โดยง่าย เพียงหาผู้รับผิดชอบที่มีความรู้ความสามารถและมีจิตสำนึกที่จะส่งเสริมงานด้านศิลปวัฒนธรรมร่วมสมัยอย่างแท้จริงเข้ามาดูแล
แต่เป็นเรื่องน่าเศร้าที่ต้องยอมรับว่า ‘ศิลปะร่วมสมัยของไทย’ เป็นหนึ่งในสินค้าส่งออก ที่เป็นผลผลิตทางวัฒนธรรมซึ่งหน่วยงานภาครัฐไม่เคยให้ความจริงใจในการสนับสนุนอย่างจริงจัง ต่างกับสินค้าอุตสาหกรรมอื่นๆที่ได้รับการสนับสนุนจากกระทรวงที่เกี่ยวข้อง อย่างเช่นกระทรวงพาณิชย์ มีกรมส่งเสริมการส่งออก ที่ดำเนินโครงการดีๆมากมายในการช่วยเหลือผู้ผลิตและนักออกแบบ เช่น การทำเว็บไซต์ และการจัดงานแฟร์ต่างๆเพื่อเปิดพื้นที่ให้ผู้ผลิตไทยได้นำเสนอผลงานในระดับสากล ในขณะที่วงการศิลปะร่วมสมัยนั้น มีการดูแลช่วยเหลือกันเพียงเฉพาะกลุ่ม ไม่ได้เปิดกว้าง ไม่มีความต่อเนื่อง และไม่มีช่องทางให้ศิลปินนักออกแบบรุ่นใหม่ๆ ที่ไม่มีสายสัมพันธ์หรือเครือข่ายกับศูนย์กลางผลประโยชน์ได้เข้ามารับอานิสงส์ใดๆด้วย
ศิลปวัฒนธรรมเป็นเครื่องมือสำคัญในการสื่อสารภาพลักษณ์ของประเทศชาติในทุกมิติ ณ ช่วงเวลานี้ที่ภาพลักษณ์ของประเทศไทยกำลังถูกจับตามองว่า อยู่ภายใต้ร่มเงาของเผด็จการทหาร ไร้ซึ่งประชาธิปไตย อันเป็นช่วงเวลาเลวร้ายสำหรับเศรษฐกิจ การท่องเที่ยว การลงทุนของนานาชาติ ขณะนี้เรามีภาพของการ ‘ควบคุมสื่อ’ ซึ่งหมายถึงควบคุมการแสดงออกทางความคิดและการสร้างสรรค์ หากทางผู้มีอำนาจจะได้ฉุกคิดในมุมกลับสักเล็กน้อยว่า แทนที่จะควบคุมไม่ให้มีการแสดงออก ควรหันมาส่งเสริมการแสดงออกที่สร้างสรรค์มากกว่า โดยการขับเคลื่อนงานสร้างสรรค์นั้นทำได้หลากหลายช่องทาง เช่น การจัดกิจกรรมประกวด แข่งขัน หรือการจัดกิจกรรมเพื่อเผยแพร่ผลงานในรูปแบบต่างๆ เช่น การจัดนิทรรศการในประเทศและต่างประเทศ การจัดทำสื่อประชาสัมพันธ์ การจัดกิจกรรมที่มีผลในระดับนานาชาติ ฯลฯ ไม่เพียงบรรยากาศของประเทศจะดีขึ้น แต่ยังได้ผลดีทั้งทางตรงและทางอ้อม ทางตรงก็คือ ภาพลักษณ์ของประเทศได้รับการสื่อสารอย่างสร้างสรรค์ออกไปสู่สายตาชาวโลกในช่วงที่เรากำลังอยู่ในความสนใจ ทางอ้อมคือ ได้เปิดช่องทางที่ช่วยประชาสัมพันธ์ความสามารถของศิลปินและนักออกแบบไทยให้ได้เป็นที่รู้จัก
เพราะการสื่อสารภาพลักษณ์และเผยแพร่ศิลปวัฒนธรรมของประเทศที่มีผลต่อการรับรู้ในวงกว้างนั้น เป็นเครื่องมือที่ทรงพลัง ซึ่งมีทั้งความเข้มแข็งและอ่อนโยน ในอันที่จะช่วยเบิกทัศนะของประชาคมโลกต่อสถานการณ์ในประเทศของเราได้ดีอีกช่องทางหนึ่ง โดยเฉพาะโมงยามอันเป็นวิกฤตที่ประเทศไทยกำลังถูกจับตามองจากทั่วโลกนี้ ยังอาจพลิกเป็นโอกาสได้ด้วยการส่งเสริมให้มีการสร้างสรรค์ผลงานศิลปะและงานออกแบบที่สื่อสารภาพลักษณ์อันดีของประเทศไทย เพื่อเผยแพร่ประชาสัมพันธ์แง่มุมดีๆที่ยังเหลืออยู่ในประเทศไทยให้ต่างชาติได้รับรู้ ไม่ว่าจะเป็น ทัศนศิลป์ ภาพยนตร์ ดนตรี สถาปัตยกรรม มัณฑนศิลป์ วรรณกรรม แฟชั่น กราฟิก ผลิตภัณฑ์ อาหาร เพราะขณะที่สังคมไทยอยู่ภายใต้การจับจ้องของชาวโลกนั้น การเคลื่อนไหวที่น่าสนใจแม้เพียงเล็กน้อย ก็สร้างแรงสั่นสะเทือนมหาศาลในวงกว้างได้ มากกว่าการใช้งบประมาณมหาศาลเพื่อสร้างข่าวให้โด่งดังในช่วงเวลาที่ไม่มีใครสนใจเรา ซึ่งจะตะโกนให้เสียงดังแค่ไหน ก็ไม่มีใครรู้เห็น ไม่มีใครได้ยิน
ArtBangkok.com เป็นองค์กรอิสระที่ไม่ฝักใฝ่การเมือง เราเชื่อมั่นว่า ทุกจังหวะของการเคลื่อนไหวทางการสังคมเป็นสิ่งที่สื่อสารภาพความคิดของผู้คนในยุคสมัย ซึ่งไม่ว่าจะปรากฎผลเป็นเช่นใด การแสดงออกซึ่งความคิดเห็นที่มาจากเจตนาอันดีที่แท้จริงต่อประเทศชาติด้วยสิทธิเสรีภาพในกรอบของกฎหมายและจริยธรรม ย่อมจะนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงที่ดียิ่งขึ้นในอนาคต
เราจึงขอเรียกร้องพื้นที่ โอกาส และการสนับสนุน จากผู้มีอำนาจทุกภาคส่วน ได้โปรดช่วยเหลือศิลปินและนักออกแบบร่วมสมัยของไทย ได้มีโอกาสในการสร้างสรรค์ผลงานเพื่อสื่อสารอัตลักษณ์ร่วมสมัยของไทยไปสู่สายตาชาวโลก พร้อมกับการพัฒนาฐานข้อมูลศิลปินนักออกแบบไทยที่ได้มาตรฐานสากล โดยเปิดพื้นที่ให้ศิลปินและนักออกแบบที่ต้องการนำเสนอผลงาน สามารถเข้าร่วมนำเสนอข้อมูลของตนเอง โดยมีหน่วยงานที่เกี่ยวข้องให้คำปรึกษาและช่วยเหลือในการจัดทำข้อมูล และรวมถึงมีการจัดตั้งโครงการวิจัยและพัฒนาต่างๆ เพื่อยกระดับคุณภาพงานศิลปะและการสร้างสรรค์ของศิลปินและนักออกแบบไทยให้มีคุณภาพเทียบเท่ามาตรฐานสากล มีการส่งเสริมในด้านการตลาดและประชาสัมพันธ์ในเชิงธุรกิจอย่างเป็นรูปธรรม เพื่อให้สามารถแข่งขันในตลาดโลกได้ และเป็นหนึ่งในสินค้าทางวัฒนธรรมระดับพรีเมียมของอาเซียน แทนที่จะปล่อยให้เหล่าศิลปิน นักออกแบบ และผู้ประกอบการในสาขานี้ต้องลอยคอเคว้งคว้างช่วยเหลือตนเองตามมีตามเกิดอย่างไม่รู้ชะตากรรม และยังมองไม่เห็นอนาคตอยู่อย่างในปัจจุบัน
กรุงเทพฯ 30 มิถุนายน 2557
วรรณศิริ ศรีวราธนบูลย์
บรรณาธิการบริหาร
